Hoe is de kaart gemaakt?

Voor het vaststellen van de verwachtingen is een aantal vragen opgesteld. De vragen zijn beantwoord aan de hand van actuele en historische kaarten, archiefonderzoek en visuele inspectie. Elk pand in de binnenstad is getoetst en de gegevens zijn per pand vastgelegd. Hieronder worden de vragen toegelicht.

Heeft het pand een beschermde status van rijks- of gemeentelijk monument?

Zo ja, dan krijgt het pand de kleur lichtgrijs. Beeldbepalende panden zijn niet juridisch beschermd en worden dus meegenomen bij de toetsing als niet-monument.

Is er een goed en compleet bouwhistorisch rapport van het pand aanwezig in het gemeentelijk archief?

Zo ja, dan krijgt het pand de kleur groen.

Vervolgens zijn de overgebleven panden getoetst aan de hand van de volgende vragen:

1. Staat het pand in dezelfde omvang (kavel, bebouwingsgrenzen en rooilijnen) op de oudste kadastrale kaart van de binnenstad uit 1832?

Waarom deze vergelijking? De Kadastrale Minuutkaart uit 1832 is de eerste betrouwbare kaart van Nederland. Hierop staan alle perceelgrenzen en bebouwingsgrenzen exact aangegeven. Op deze kaart is een actuele kaart van Dordrecht (uit 2013) geprojecteerd. Zo is exact te zien welke kavels en bebouwingen sinds 1832 onveranderd zijn gebleven en welke gewijzigd zijn. Er is een tweede en belangrijke reden om de kadastrale kaart uit 1832 te gebruiken. Op deze kaart zijn de middeleeuwse kavels nog grotendeels intact. Pas na 1850 heeft, als gevolg van grote bevolkingsgroei, op grote schaal sloop en nieuwbouw plaatsgevonden. Als een perceel op beide kaarten voorkomt en onveranderd is, is het zeer waarschijnlijk dat grote delen van de middeleeuwse bebouwing nog aanwezig zijn.

2. Welk bouwjaar heeft het pand?

Alleen panden van vóór 1965 worden onderzocht op aanwezigheid van bouwhistorische waarden. De grens van 1965 is de grens die de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed hanteert voor monumentale waarden.

3. Heeft het pand mogelijk een oudere kern?

Zij- en achtergevels van de panden zijn voor zover mogelijk bekeken op aanwezigheid van oudere bouwwijzen dan de voorgevel.

4. Welke vorm heeft de kap?

Met behulp van luchtfoto’s is gekeken naar de vorm van de kappen. Een zadel- of schilddak met steile dakhellingen (steiler dan 45°) is vaak ouder dan een kap met flauwere hellingen.

De uitkomst van deze vier vragen leidt tot de beoordeling of een pand oranje of donkergrijs is gekleurd op de kaart.

 

Vijf voorbeelden

Ter illustratie laten we voor een klein deel van de binnenstad, een uitsnede van het Steegoversloot, zien hoe de afweging heeft plaatsgevonden.

 

1. Allereerst zijn de rijks- en gemeentelijke monumenten lichtgrijs gekleurd. Steegoversloot 10 bijvoorbeeld is een rijksmonument.

 

2. Vervolgens is uitgezocht van welke panden het archief een goed en compleet bouwhistorisch rapport heeft. Bij het pand Steegoversloot 19-21 is ter voorbereiding van de restauratie van Het Hof bouwhistorisch onderzoek uitgevoerd. Achter de voorgevel uit 1911 bleek een veel ouder woonhuis schuil te gaan. Het hout van de vloerconstructie is onderzocht en daaruit bleek dat het huis kort na 1576 moet zijn gebouwd. Dat is bijna 350 jaar ouder dan de voorgevel! Dit pand is daarom groen gekleurd.

3. Op de kaart met de kadastrale minuut van 1832 is te zien dat de perceelsgrens van pand 41-45 ongewijzigd is. De deuren en vensters in de voorgevel lijken gemaakt rond 1800. In de 20e eeuw is het pand flink verbouwd en is er onder andere een plat dak aangebracht. De kans is vrij klein dat er nog oude en monumentale interieuronderdelen aanwezig zijn, maar het casco is vermoedelijk uit de 18e eeuw of ouder. Het is dus interessant om – voordat het casco door nieuwe verbouwing of sloop zou verdwijnen – bouwhistorisch onderzoek uit te voeren. Het pand is daarom oranje ingekleurd.

 

4. Het pand Steegoversloot 14 staat volgens de kadastrale minuut nog op hetzelfde perceel met hetzelfde bouwvlak. Het is een smal pandje met een gevel uit 1937, volgens de gegevens uit het Regionaal Archief Dordrecht. Op de luchtfoto is het pand van de achterzijde te zien: een smal en langgerekt pand met een heel steil dak. Zulke steile daken werden gebouwd van de middeleeuwen tot in de 17e eeuw. De kans is dus groot dat het casco en de kap veel ouder zijn dan de gevel. Voor zover bekend en zichtbaar vanaf de straat, wordt de woning boven de winkel niet gebruikt. De ervaring leert dat er dan vaak weinig aan verbouwd is en dat er een grote kans is dat er ook nog historische interieurwaarden zijn. Als voor dit pand verbouwingsplannen worden ingediend, wil de gemeente ook hier graag onderzoek doen naar de bouwhistorische waarden. Vandaar dat ook dit pand op de kaart oranje is gekleurd.
    

5. Het pand 81-87 heeft een andere perceels- en bebouwingsgrens dan op de kadastrale minuut. Het betreft nieuwbouw uit 1987. Het is erg onwaarschijnlijk dat er nog bouwhistorische waarden aanwezig zijn. Daarom is dit pand donkergrijs gekleurd.