Onderwijsmuseum in De Holland
In juli van dit jaar opende het Nationaal Onderwijsmuseum (NOM) de deuren van De Holland. Na een verbouwing van 15 maanden in 2013 en 2014, toont het pand zich eindelijk weer aan Dordrecht en de rest van Nederland. Dat de opvallende aanbouwen zijn verdwenen heeft iedereen wel gezien, maar wat is er eigenlijk nog meer gebeurd?
De architect van de restauratie, Janneke Bierman van Bierman Henket architecten, heeft samen met haar compagnon al veel restauraties op haar naam staan. Dit was direct te merken in haar eerste schetsontwerp. Ze had goed geluisterd naar de eigenaar (de gemeente), de gebruiker (het Onderwijsmuseum (NOM)) en monumentenzorg en maakte een schets, die in het gehele ontwerpproces niet meer is gewijzigd, alleen steeds verder uitgewerkt.
Monumentale onderdelen behouden
Monumentenzorg heeft zich sterk gemaakt voor het behoud van de bestaande monumentale onderdelen van De Holland, zoals de ijzeren kozijnen in de voorgevel en in de commissarissenkamer (de kleine verdieping op het dak), de ronde ramen van de kelder, het beeld op het dak, maar ook de glazen bouwstenen in het dak.
De glazen bouwstenen waren bij de bouw van De Holland in het dak opgenomen om zoveel mogelijk daglicht in het kantoor van de verzekeringsmaatschappij te krijgen. In de loop van de jaren was het glas echter met bitumen dakbedekking dichtgeplakt. Gelukkig kon de aannemer bij de restauratie de bitumen met zogenaamde kalkwashing weer van het glas af krijgen. Nu heeft het glas weer zijn oorspronkelijke functie: meer daglicht in het gebouw toelaten.
Bij het ontwerp voor het Onderwijsmuseum heeft monumentenzorg als uitgangspunt meegegeven dat de beleving van de buitenzijde weer moest zijn zoals vroeger. Dat betekende dat de voorgevel en de commissarissenkamer gerestaureerd moesten worden. De zijgevels van de beletage, waarvan wat schamele restanten over waren, moesten vrijwel nieuw worden gemaakt. Hier is besloten dat deze gevels als nieuw mochten worden ontworpen, maar met het oude aanzicht. Het belangrijkste verschil is, dat de kozijnen nu uit geïsoleerde stalen profielen bestaan, met dubbel glas erin.
Parkeergarage wordt tentoonstellingsruimte
Binnen in het gemeentelijke monument was weinig origineels meer aanwezig, dus dat kon geheel naar de wensen van eigenaar en huurder ingericht worden. Het NOM heeft veel expositieruimte en weinig parkeerplaatsen nodig, daarom is de parkeerkelder nu weer onderdeel van de binnenruimte. De kelder is uitgegraven om een goede stahoogte te realiseren en om hoogte te krijgen voor de kanalen en leidingen en voor de vloerisolatie. Bij deze ingrijpende verbouwing is gelijk de fundering aangepakt. Om meer daglicht in de kelder te krijgen, is er een vide gemaakt tussen de beletage en kelder.
Interne lift
De architect was onder de indruk van de charme van de sfeer en vormentaal van Van Ravesteijn en wilde deze daarom ook terug laten komen in nieuwe onderdelen, zoals de wanden van het café en de bibliotheek, de kleuren en de plafondplaten.
Een sterk aanwezige vorm is de lift, met de zich eromheen slingerende trap. Het idee van de architect om de lift buiten de commissarissenkamer te plaatsen, om zo binnen ruimte te besparen, is door de Welstand- en Monumentencommissie afgekeurd. De commissie vond een dergelijke massa aan de buitenzijde niet passend. De lift moest intern komen. En dat is heel goed gelukt!
Nu al in de prijzen
De nieuwe Holland heeft inmiddels al een prijs in ontvangst mogen nemen. Een duurzaamheidsprijs van de Drechtsteden, vanwege de goede isolatie van het bestaande gebouw en de duurzame materialen waarmee het is gerealiseerd. Daarbij telt de warmte-koude-opslaginstallatie, waarbij in de winter de zomers opgeslagen warmte wordt gebruikt en zomers de opgeslagen winterkou, mee. En ook relatief eenvoudige ingrepen, zoals aanwezigheidsschakelaars op de lampen in de toiletten en kantoren en waterbespaarders op de kranen.
De restauratie van het gebouw is ook bij de Betonvereniging niet onopgemerkt gebleven: De Holland is genomineerd voor de betonprijs 2015.
Beeldengroep en schoorsteen
De beeldengroep boven de entree bleek helaas niet te restaureren. Er is een kopie gemaakt van een hardere tufsteen: Pepperino Duro. Voor het zwaar beschadigde origineel is nog geen plek gevonden.
Middels crowdfunding is inmiddels ook voldoende geld ingezameld voor de herbouw van de schoorsteen en daarmee zal het gebouw echt in volle luister zijn hersteld!
Monumentenzorg is bijzonder enthousiast over het eindresultaat. Het pand heeft zijn vroegere uitstraling terug, maar met hedendaags comfort. En het voldoet zowel aan de eisen van het onderwijsmuseum, als aan eisen van goede monumentenzorg.
Gegevens:
Bouwjaar: 1939
Architect: Sybold van Ravesteijn
Aangewezen als gemeentelijk monument in 2002
Restauratiearchitect: Bierman Henket architecten
Aannemer: Bouwbedrijf Hazenberg TBi
Start verbouwing: 2013
Oplevering: 2015
Meer leeswerk:
Sybold van Ravesteyn – architect, door Kees Rouw, nai010 uitgevers, ISBN 978-94-6208-118-5.
Mocht u het bouwhistorische rapport willen inzien, dan kunt u een verzoek mailen aan monarch@dordrecht.nl
Website Nationaal Onderwijsmuseum: http://www.onderwijsmuseum.nl
