Stilleggen van werkzaamheden of vergunningaanvraag?

De laatste tijd is op last van de gemeente een flink aantal verbouwingen van monumenten stilgelegd. Waarom gebeurt dat eigenlijk?

De belangrijkste reden is doorgaans dat er onbekende werkzaamheden plaatsvinden aan een beschermd monument, waarover geen overleg is geweest met monumentenzorg en waarvoor geen vergunning is verstrekt. Hierdoor is niet duidelijk of er monumentale waarden verloren gaan of al zijn gegaan door sloop. Zaken die bij monumenten bijvoorbeeld niet zonder vergunning mogen, zijn het maken van grote gaten in oorspronkelijke muren of in muren tussen verschillende panden, een versleten maar nog wel originele trap vervangen of alle pannen op je dak vervangen door nieuwe.

Als dit soort werkzaamheden plaatsvinden kan het werk door de gemeente stil worden gelegd.  Er komt dan een inspecteur van de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid langs, samen met iemand van monumentenzorg. Bekeken wordt wat er al is gebeurd en waar alsnog vergunning voor moet worden aangevraagd. Pas als de vergunning is verleend, mogen de werkzaamheden worden hervat. Het is mogelijk dat de verrichte werkzaamheden ongedaan gemaakt moeten worden, omdat deze het monument in te hoge mate aantasten.

´Maar een gat in de muur is toch niks bijzonders, waarom is dat vergunningplichtig?´

De muur kan uit waardevolle materialen bestaan, zoals middeleeuwse kloostermoppen of ijsselsteentjes uit de 18^e eeuw. Of er bevinden zich oude bouwsporen in de muur, zoals kaarsnissen of houten muurstijlen, waardoor het pand zomaar uit 1450 kan stammen! Ook kan de muur tot de originele structuur van het monument behoren.

Middels een vergunningprocedure kan worden gekeken wat de gevolgen voor het monument zijn. Want een gat mag misschien best wel, maar op een andere, minder gevoelige plaats en kleiner dan eerst gedacht, waarbij de oorspronkelijke structuur van het gebouw zichtbaar blijft. Bovendien kan tijdens de werkzaamheden dan documentatie plaatsvinden van het materiaal (de bouwstenen en afwerklaag) dat wordt verwijderd.

Het is ook mogelijk dat er geen gat mag worden gemaakt. Dan zoekt monumentenzorg samen met u een alternatieve oplossing.

´Waarom is een (versleten)trap vervangen vergunningplichtig?´

Het kan natuurlijk zijn dat de trap een eeuwenoude spiltrap is, die uniek is voor Dordrecht. Bijvoorbeeld met een zestienkantige spil, of het is de trap waar Johan de Witt zijn vrouw ten huwelijk heeft gevraagd. In die gevallen wordt in overleg met u gekeken of de trap hersteld kan worden in plaats van vervangen, of dat er zo nodig een andere trap op een andere plek bij wordt gemaakt. En daarvoor vraagt u dan vergunning aan, zodat de wijzigingen aan het monument bekend zijn en goed worden gedocumenteerd.

´Waarom mag je zonder vergunning geen nieuwe pannen op je dak leggen?´

Een dak is eigenlijk de vijfde gevel van het pand. Onvoorstelbaar hoeveel mensen er uitzicht hebben op uw dak! Het behoud van het aanzicht van het dak is daarom één van de belangrijkste redenen dat het vervangen van dakpannen vergunningplichtig is. Het leidt namelijk bijna altijd tot een gewijzigd aanzicht. Ook omdat het vervangen van pannen meestal gepaard gaat met het vervangen van (een deel van) de panlatten en dakisolatie. Een andere belangrijke reden om de wijzigingsplannen te toetsen is het behoud van oude technieken en materialen van dakbedekkingen. Voor de vergunningaanvraag moet worden gekeken of het vervangen van de dakpannen technisch noodzakelijk is. Misschien is het wel voldoende om alleen enkele kapotte pannen te vervangen. Dat scheelt voor u ook nog in kosten! Ook zijn er verschillende bedrijven die oude, nog in goede staat verkerende pannen op voorraad hebben. Als het toch nodig is nieuwe pannen te plaatsen, dan wordt gekeken of het hetzelfde type pan betreft, met dezelfde detaillering en in dezelfde kleur.

Algemene uitgangspunten bij onderhoud en restauratie van monumenten zijn:

• Behoud gaat voor vernieuwen
  Historische bouwmaterialen, structuren en constructiewijzen hebben een belangrijke monumentale en historische waarde. Deze waarde moet zoveel mogelijk gerespecteerd worden, opdat de geschiedenis en ontwikkeling van het ambachtelijke bouwen, evenals het dagelijkse gebruik van een monument afleesbaar zijn. Door vervanging gaat deze afleesbaarheid voorgoed verloren.
  
  

• Liever herstel dan vervanging

  Indien een onderdeel of element, ondanks kwaliteitsverlies, zijn functie nog vervult, is vervanging geen optie. Indien een toevoeging nodig is om een onderdeel of element naar behoren te laten functioneren, krijgt dit de voorkeur boven een volledig nieuw onderdeel of element. 

• Hergebruik oud materiaal

  Ook al gebeurt vernieuwen met oude materialen, het blijft vernieuwen. Daarom heeft behoud van bestaand materiaal altijd de voorkeur. Hergebruik van historische bouwmaterialen verdient wel de voorkeur boven gebruik van nieuwe bouwmaterialen.
  
  

• Omkeerbaarheid toevoegingen/veranderingen

  Vindt er een verandering aan een monument plaats, dan moet deze bij voorkeur terug te draaien zijn, zonder de monumentale waarde aan te tasten.
  
  

• Verenigbare materialen

  Soms passen historische materiaaltoepassingen en/of constructiewijzen niet bij de moderne bouwmaterialen of constructiewijzen. Met als mogelijk gevolg dat er door fysische en/of chemische reacties schade kan ontstaan aan het monument. Daarom mogen de toe te passen technieken geen mechanische, fysische of chemische schade toebrengen aan een monument.

   

• Noviteiten niet zonder meer toepassen
  Nieuwe materialen combineren vaak technisch niet met oude. Materialen of technieken moeten hun toepasbaarheid door attest of ervaring aantonen. In geval van twijfel kan een materiaal of techniek geweigerd worden. Van nieuwe materialen en technieken is de invloed op de bestaande materialen en het bestaande gebouw soms niet bekend. De invloed zou misschien destructief kunnen zijn. Alleen toepassen als zich geen passender oplossing aandient.
  
  

• Restaureren is maatwerk
  Iedere restauratieopgave is anders en daarom moeten de restauratie- en ontwerp oplossingen gebaseerd zijn op een analyse van de bestaande toestand. Zo’n analyse bestaat uit een
  
  - bouwhistorisch onderzoek
  - bouwtechnisch onderzoek
  - architectonische beschrijving
  
  De nieuwe gewenste toestand mag nooit uitgangspunt zijn bij de analyse.

   

• Bouwhistorie respecteren

  Een gebouw kan wat betreft het gebruik of de functie in de loop der jaren veranderen. Het proces daarvan heeft historische waarde. We kunnen stellen dat een monument zijn waarde vaak ontleent aan de bouwgeschiedenis.
  
  Latere wijzigingen of toevoegingen kunnen enorm belangrijk zijn, omdat we daar de bouwgeschiedenis van een gebouw aan kunnen aflezen. Een reconstructie tracht weliswaar een historisch beeld op te roepen, maar daarvoor moeten vaak historisch waardevolle onderdelen wijken en dat verstoort het aflezen.
  
  Vaak is een reconstructie ook deels fantasie, omdat gegevens van de oorspronkelijke situatie ontbreken. In overleg met monumentenzorg Dordrecht kan de oorspronkelijke situatie soms worden teruggebracht, mits er geen historisch relevante onderdelen ten behoeve van dit herstel worden verwijderd.

Bij monumenten zijn er echter ook wel werkzaamheden vergunningvrij, bijvoorbeeld:

Meldingsplicht

Misschien wel de meest voorkomende verbouwing is de kleine verbouwing. De eigenaar is van plan om maar heel weinig te wijzigen, hij wil bijvoorbeeld alleen maar een tussenmuurtje uit de jaren tachtig van de vorige eeuw slopen. En dat is vergunningvrij. Het een leidt echter vaak tot het ander en voor je het weet wordt een kleine interne verbouwing een flinke wijziging in het interieur, waarbij stukken muur, wandbekleding en delen van plafonds en balken verdwijnen. Het is vaak lastig om dan nog goed onderscheid te maken tussen wat vergunningvrij is en wat niet, omdat het een invloed heeft op het ander. Daarom wordt in de nieuwe Omgevingswet een meldingsplicht opgenomen, zodat ook kleine wijzigingen bij de gemeente worden gemeld. Dan weet de gemeente in ieder geval dat er wordt verbouwd en kan altijd nog worden gekeken of er voor sommige onderdelen van de verbouwing wel afstemming nodig is. Op die manier waakt de gemeente ervoor dat er niet onnodig monumentale onderdelen van gebouwen verloren gaan.

Advies

Zorg dat uw verbouwing niet stil wordt gelegd tijdens de bouw. Overleg met monumentenzorg als u gaat verbouwen of als u tijdens vergunningvrije werkzaamheden bedenkt dat er meer moet gebeuren. Monumentenzorg Dordrecht is per email te bereiken monarch@dordrecht.nl of telefonisch: 078-7704906 / 078-7704893